افتادگی رحم چیست + علایم، عوارض، روش تشخیص و درمان
افتادگی رحم، که به عنوان پرولاپس رحم نیز شناخته می‌شود، وضعیتی است که در آن رحم به دلیل ضعف عضلات و بافت‌های حمایت‌کننده به سمت پایین و به داخل واژن جابجا می‌شود. این مشکل می‌تواند درجات مختلفی از افتادگی را شامل شود و بر کیفیت زندگی زنان تأثیر بگذارد. در این مقاله، به بررسی علل و عوامل ایجاد افتادگی رحم می‌پردازیم.
1. ساختار و عملکرد طبیعی عضلات و بافت‌های حمایت‌کننده رحم
رحم به وسیله مجموعه‌ای از عضلات، لیگامان‌ها و بافت‌های همبند در محل خود در حفره لگنی حمایت می‌شود. این ساختارها شامل:
- عضلات کف لگن: این عضلات به عنوان پشتیبان اصلی برای رحم، مثانه و روده‌ها عمل می‌کنند.
- لیگامان‌ها: لیگامان‌های مختلفی مانند لیگامان‌های مقعدی-رحمی، مثانه‌ای-رحمی و لیگامان‌های گرد، رحم را در محل خود نگه می‌دارند.
- بافت‌های همبند: این بافت‌ها نیز به حمایت و تثبیت موقعیت رحم کمک می‌کنند.
2. علل و عوامل ایجاد افتادگی رحم
الف) زایمان طبیعی
- زایمان‌های متعدد: زایمان‌های متعدد به ویژه زایمان‌های طبیعی می‌تواند باعث کشیدگی و آسیب به عضلات و لیگامان‌های حمایت‌کننده رحم شود.
- زایمان دشوار: زایمان‌هایی که با فشار و زمان طولانی همراه هستند می‌توانند خطر افتادگی رحم را افزایش دهند.
ب) افزایش سن
- یائسگی: کاهش سطح استروژن در دوران یائسگی می‌تواند باعث تضعیف عضلات و بافت‌های همبند شود که این امر می‌تواند خطر افتادگی رحم را افزایش دهد.
- پیری عضلات و بافت‌ها: با افزایش سن، عضلات و بافت‌های حمایت‌کننده رحم به طور طبیعی ضعیف‌تر می‌شوند.
ج) افزایش فشار داخل شکمی
- چاقی: وزن اضافی می‌تواند فشار بیشتری بر عضلات کف لگن و ساختارهای حمایت‌کننده رحم وارد کند.
- یبوست مزمن: فشار مکرر و طولانی‌مدت به دلیل یبوست می‌تواند به عضلات و لیگامان‌های حمایت‌کننده آسیب برساند.
- سرفه مزمن: شرایطی مانند سرفه مزمن ناشی از بیماری‌های ریوی یا سیگار کشیدن می‌تواند فشار داخل شکمی را افزایش داده و به عضلات کف لگن آسیب برساند.
د) عوامل ژنتیکی
- ضعف عضلات و بافت‌ها: برخی افراد به دلیل عوامل ژنتیکی مستعد ضعف عضلات و بافت‌های همبند هستند که این امر می‌تواند خطر افتادگی رحم را افزایش دهد.
ه) جراحی لگنی
- جراحی‌های لگنی: جراحی‌هایی مانند هیسترکتومی (برداشتن رحم) می‌توانند به ساختارهای حمایت‌کننده رحم آسیب برسانند و خطر افتادگی را افزایش دهند.
3. علائم و درجات افتادگی رحم
الف) علائم افتادگی رحم
- احساس فشار یا سنگینی در ناحیه لگن: این احساس ممکن است در طول روز و با فعالیت بدتر شود.
- درد کمر: درد مداوم در ناحیه کمر که ممکن است با افتادگی رحم مرتبط باشد.
- مشکلات ادراری: تکرر ادرار، بی‌اختیاری ادرار یا احساس عدم تخلیه کامل مثانه.
- مشکلات روده‌ای: یبوست یا احساس عدم تخلیه کامل روده‌ها.
- مشکلات جنسی: درد یا ناراحتی در هنگام رابطه جنسی.
- برآمدگی در ناحیه واژن: در موارد شدید، رحم ممکن است به صورت یک توده یا برآمدگی از واژن خارج شود.
ب) درجات افتادگی رحم
- افتادگی درجه اول: رحم کمی به سمت پایین جابجا شده است ولی هنوز در داخل واژن قرار دارد.
- افتادگی درجه دوم: رحم تا حدودی به داخل واژن وارد شده است.
- افتادگی درجه سوم: رحم به طور کامل به داخل واژن وارد شده و ممکن است از دهانه واژن خارج شود.
- افتادگی درجه چهارم: رحم به طور کامل از واژن خارج شده و در بیرون از بدن قابل مشاهده است (پرولاپس کامل).
4. پیشگیری و درمان افتادگی رحم
الف) روش‌های پیشگیری
- تمرینات کف لگن (کگل): این تمرینات می‌توانند عضلات کف لگن را تقویت کرده و از افتادگی رحم پیشگیری کنند.
- حفظ وزن سالم: کاهش وزن و حفظ وزن سالم می‌تواند فشار بر عضلات کف لگن را کاهش دهد.
- مدیریت یبوست: مصرف فیبر کافی و مایعات برای جلوگیری از یبوست و کاهش فشار داخل شکمی.
- اجتناب از بلند کردن اشیاء سنگین: بلند کردن اشیاء سنگین می‌تواند فشار داخل شکمی را افزایش داده و خطر افتادگی رحم را افزایش دهد.
ب) روش‌های درمان
- تغییرات سبک زندگی: کاهش وزن، مدیریت یبوست و اجتناب از سرفه مزمن می‌تواند به کاهش علائم کمک کند.
- تمرینات تقویتی: تمرینات کگل و فیزیوتراپی کف لگن می‌تواند به تقویت عضلات حمایت‌کننده رحم کمک کند.
- پسیاری: استفاده از پسیاری (یک دستگاه پلاستیکی یا سیلیکونی که داخل واژن قرار می‌گیرد) می‌تواند به حمایت از رحم و کاهش علائم کمک کند.
- داروها: در برخی موارد، استفاده از کرم‌ها و قرص‌های حاوی استروژن می‌تواند به تقویت بافت‌های واژن کمک کند.
- جراحی: در موارد شدید و در صورت عدم پاسخ به درمان‌های غیرجراحی، جراحی ممکن است لازم باشد. انواع جراحی‌ها شامل کولپوسوسپانسیون، هیسترکتومی (برداشتن رحم) و تعمیر بافت‌های کف لگن است.
نتیجه‌گیری
افتادگی رحم یک مشکل شایع در میان زنان است که می‌تواند به دلایل مختلفی مانند زایمان‌های متعدد، افزایش سن، چاقی و عوامل ژنتیکی بروز کند. شناخت علائم و عوامل ایجاد افتادگی رحم می‌تواند به پیشگیری و مدیریت بهتر این مشکل کمک کند. با تغییرات سبک زندگی، تمرینات تقویتی و در صورت لزوم درمان‌های پزشکی یا جراحی، می‌توان علائم افتادگی رحم را کاهش داده و کیفیت زندگی را بهبود بخشید. مشاوره با پزشک متخصص زنان و زایمان اولین قدم برای تشخیص و درمان این مشکل است.
